|
Масалан, араблар (رحم، يرحم ) ўзагидан чиққан (الرحمة ), (الرحيم ) каби сўзларни ишлатишган. Лекин улар Аллоҳ Таолони тавсифловчи (الرحمن ) сўзини ишлатишмаганди. Бу сўз (رحم ) ўзагидан иштиқоқ қилиниб, (فعلان ) вазнига солинган. Шунинг учун Қуръоннинг қаерида келса ҳам, кўп меҳрибон, жуда раҳмли маъноларида ишлатилади. Бу сўз Аллоҳ Таолонинг гўзал исмларидан биридир. Гарчи араблар бу сўзни шу маънода олдин ишлатмаган бўлсалар-да, модомики, у раҳм ўзагидан иштиқоқ қилинган экан, шу маънода қўлланаверади.
Шунинг учун Аллоҳ Таоло арабларнинг саркашликларини, талашиб-тортишишларини инкор қилиб, ҳужжатлари ночорлигини билдириб бундай дейди:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمَنِ قَالُوا وَمَا الرَّحْمَنُ أَنَسْجُدُ لِمَا تَأْمُرُنَا وَزَادَهُمْ نُفُوراً
– „қачон (мушрикларга): «Раҳмонга сажда қилинглар», дейилса, улар: «Нима у Раҳмон? Сен буюрган нарсага сажда қилаверамизми?» — дейишар ва (бу сўз) уларни янада йироқлаштирар“. [25:60]
Улар Раҳмон сўзи қандай маъно англатишини ва бу ерда бу сўзнинг Аллоҳга нисбатан қўлланаётганини билардилар. Негаки, улар раҳм ўзагидан иштиқоқ қилинган сўзлар қандай маъно англатишини яхши тушунардилар. Лекин улар бу ерда саркашлик қилдилар, ўзларини катта олдилар.
Аллоҳ Таоло яна бир оятда бундай дейди:
قُلِ ادْعُواْ اللّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَـنَ أَيّاً مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الأَسْمَاء الْحُسْنَى
– „(Эй Муҳаммад), айтинг: «Аллоҳ, деб чорлангиз, ёки Раҳмон — Меҳрибон, деб чорлангиз. Қандай чорласангизлар-да (жоиздир). Зеро, У Зотнинг гўзал исмлари бордир»“. [17:110]
Бинобарин араблар ишлатган ўзакдан иштиқоқ қилинган ҳар қандай сўз араб тили қонун-қоидаларига кўра, ўша ўзакнинг маъносида бўлса, у арабча сўз ҳисобланади.
д) Ажамлардаги қайсидир нарсанинг номини араблар ўзларининг тилларига олиб кириб, ҳарфларини, вазнларини ўзгартириб, араб тили вазнларига тушадиган қилсалар, бу сўз ҳам арабча сўзга айланган ҳисобланади.
Том маънода арабча ҳисобланган бу сўзнинг маъноси ўша араб тилига нақл қилинган пайтдаги маънонинг айнан ўзи бўлади.
Агар Қуръонда мана шундай араблар ажамлардан нақл қилиб олиб, ўзларининг қонун-қоидаларига солган сўзлар учраса, улар ҳам арабча сўзлар ҳисобланиб, ўша нақл қилинган ҳолидаги маъносида қўлланади. Масалан
38-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204